Ten wpis poświęcę ochronie przyrody w Polsce, a konkretniej parkom narodowym. A jeszcze konkretniej statystykom przestrzennym, czyli ile powierzchni zajmują w Polsce parki narodowe. To wszystko obliczę w QGIS i arkuszu kalkulacyjnym.
Definicja parku narodowego brzmi następująco:
Park narodowy obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.
Park narodowy tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów.
Art. 8. 1. i 2. Ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r.
W Polsce na dzień dzisiejszy mamy 23 parki narodowe, największy z nich to Biebrzański PN, zajmujący powierzchnię prawie 600 km2., a najmniejszy to Ojcowski PN o powierzchni nieco ponad 21,5 km2. Jak widać na mapie, parki narodowe zlokalizowane są w 11 województwach i zajmują łącznie powierzchnię prawie 3,3 tys. km2. a ich otulina to kolejne 4,4 tys km2. Niektóre województwa mają kilka parków narodowych.
Parki narodowe można łatwo wskazać na mapie województw, ale co zrobić żeby wskazać gminy, na których znajdują się opisywane parki? Wyjściem do tego oczywiście jest system GIS i oprogramowanie QGIS, które można pobrać ze strony https://qgis.org/pl/site/ całkowicie darmowo.
Obliczamy powierzchnię parków narodowych wraz z otuliną w gminach
Do analizy potrzebujemy, oprócz zainstalowanego programu QGIS, dane przestrzenne. W tym wypadku będą to dane o granicach administracyjnych oraz dane o formach ochrony przyrody. Granice administracyjne pobieramy ze strony: GUGIK . Dane o formach ochrony przyrody można pobrać za pomocą usługi pobierania WFS lub bezpośrednio ze strony GDOŚ.
Warstwy powinny mieć te same układy współrzędnych, żeby analiza intersekcji (iloczyn) została wykonana prawidłowo. W wyniku intersekcji powstają pocięte poligony parków narodowych i ich otuliny przez granice administracyjne gmin. W każdym poligonie jest zawarta informacja z nazwą parku narodowego oraz nazwą gminy. Teraz możemy obliczyć powierzchnię nowych poligonów i wyznaczyć jaki procent powierzchni zajmują parki narodowe i ich otulina w danej gminie.
Skutkiem ubocznym takiej analizy, oprócz informacji o powierzchni parków narodowych i ich otuliny w gminach, jest informacja o błędach geometrii granic administracyjnych lub granic parków narodowych.
W wyniku intersekcji powstało prawie 4000 nowych poligonów, z których prawie połowa ma mniej niż 1 m2 powierzchni, powodem są wspomniane wyżej błędy geometrii, czyli przerwy między nachodzącymi na siebie granicami, nieprawidłowo poprowadzone granice jednej lub obu warstw. Żeby prawidłowo wyznaczyć liczbę gmin, których występują parki narodowe należy wyczyścić warstwę o takie właśnie błędy geometrii.
Po odfiltrowaniu danych, przyjąłem, że minimalna powierzchnia poligonu ma mieć więcej niż 500 metrów kwadratowych, zostało około tysiąc obiektów w warstwie. Oczywiście, gdybym jeszcze musiał dokładniej sprawdzać dane to na pewno znajdą się błędy. Jednak robię to po to, by pokazać tutaj metodę analizy i jej wyniki.
Po kolejnym wyczyszczeniu danych tym razem już w arkuszu kalkulacyjnym wyszło, że w Polsce jest prawie 150 gmin, na których znajduje się park narodowy wraz z otuliną. Kilka gmin jest jest całkowicie pokryta obszarem parku i otuliny, a kilkanaście ma takich obszarów ponad 90% jej powierzchni.
Powyższa tabela prezentuje gminy o największym odsetku powierzchni objętej parkami narodowymi wraz z otuliną.
Obliczamy powierzchnię parków narodowych w gminach
W związku z kilkoma głosami o tym, że otulina nie jest obszarem chronionym, obliczyłem powierzchnię gmin zajętą już tylko przez park narodowy. W tym wypadku nie musiałem robić ponownych obliczeń w QGIS. Wystarczyła tylko tabela atrybutów, którą przeliczyłem w arkuszu kalkulacyjnym.
W wypadku samych powierzchni parków narodowych, procent pokrycia gmin znacząco się zmniejszył. Największy odsetek powierzchni gminy objętej parkiem narodowym wyniósł w gminie Izabelin, którą w 85,9% pokrywa Kampinowski Park Narodowy. Liczba gmin, na których występuje ten rodzaj obszaru chronionego wyniosła prawie 100.
W przygotowaniu wpisu korzystałem z danych administracyjnych dostępnym na stronie GUGIK oraz danych o parkach narodowych dostępnych na stronie GDOŚ.
